1. Cháu đích tôn có được thừa kế tài sản của ông nội không?
 
Câu hỏi: Thưa luật sư, Cho cháu hỏi. Cháu là đích tôn mà ông nội đã mất còn bà nội.Giờ bà nội muốn chuyển sổ hồng đứng tên cháu đc k. Trường hợp này có sự đồng ý của các chú hay ko. Nếu các chú k đồng ý thì bà nội chuyển cho cháu được không? Cháu cảm ơn?
Trả lời: Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đề nghị tư vấn đến Văn Phòng Luật Sư Gia Đình, trường hợp của bạn, chúng tôi tư vấn như sau:
Thứ nhất, nếu ông nội bạn mất để lại di chúc toàn bộ tài sản cho bà nội thừa kế thì bà bạn được hưởng toàn bộ di sản. Lúc này, bà bạn có thể chuyển quyền sử dụng đất cho bạn mà không cần sự đồng ý của các chú.
Thứ hai, ông nội bạn mất và không để lại di chúc thì di sản sẽ được chia theo pháp luật. Cụ thể Điều 651 Bộ luật dân sự 2015 quy định:
“Điều 651. Người thừa kế theo pháp luật
1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.
3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.”.
Khi đó bà nội của bạn chỉ chuyển sổ hồng sang cho bạn trong phạm vi phần tài sản của mình, còn phần di sản của ông nội phải được chia theo Điều 651 Bộ luật dân sự. Trường hợp bà bạn muốn chuyển nhượng toàn bộ di sản thừa kế của ông sang cho bạn thì phải được sự đồng ý của các đồng thừa kế khác, sự đồng ý của những người thừa kế khác phải được lập thành văn bản.
 
2. Con được hưởng di sản của ông bà ngoại khi mẹ đã chết
Ông bà ngoại của tôi có 3 người con trai và 3 người con gái. Trong đó có 1 người con gái đã cho người khác nuôi từ nhỏ. Ông bà ngoại tôi mất có để lại căn nhà nhưng không để lại di chúc. Hai người cậu và mẹ của tôi đều mất sau ông bà ngoại. Nay người cậu còn sống muốn bán căn nhà đó. Xin hỏi em có được hưởng thừa kế không. Xin cảm ơn.
Luât sư Gia Đình trả lời:
• Khi ông bà ngoại bạn mất, không để lại di chúc thì di sản do ông bà để lại được chia cho những người thừa kế theo pháp luật, xác định theo Điều 676 Bộ luật dân sự:
+ Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
+ Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
+ Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
Theo quy định trên, những người được hưởng di sản do ông bà nội bạn để lại gồm tất cả sáu người con của ông bà, trong đó bao gồm cả người con đã cho người khác nuôi và ba người con đã chết sau ông bà.
(Việc xác định người thừa kế được căn cứ vào thời điểm mở thừa kế. Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết, tức là thời điểm ông bà ngoại bạn chết. Tại thời điểm mở thừa kế của ông bà ngoại bạn, mẹ và hai người cậu của bạn vẫn còn sống nên theo Điều 635 Bộ luật dân sự, ba người đó đương nhiên có quyền được hưởng di sản do ông bà để lại).
Hiện nay, khi gia đình bạn tiến hành phân chia di sản do ông bà ngoại để lại, mẹ và hai cậu của bạn đã chết nên không thể tiến hành thủ tục này. Phần di sản mà ba người được hưởng khi còn sống sẽ được chia cho những người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của ba người. Những người thừa kế này sẽ cùng với các thừa kế của ông bà ngoại tiến hành thủ tục phân chia di sản thừa kế do ông bà ngoại bạn để lại.
Đối với phần di sản mà mẹ bạn được hưởng từ ông bà ngoại bạn để lại cũng như vậy, sẽ được chia cho những người thừa kế của mẹ bạn. Bạn với tư cách là con sẽ là một trong những người được hưởng thừa kế theo pháp luật của mẹ bạn và có quyền hưởng thay phần di sản mà mẹ bạn được hưởng từ ông bà ngoại khi còn sống.
 
3. Cháu nuôi có được hưởng thừa kế của ông bà hay không
Điều kiện để được nhận con nuôi
Căn cứ Điều 14 Luật nuôi con nuôi quy định điều kiện đối với người nhận con nuôi:
• Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ;
• Hơn con nuôi từ 20 tuổi trở lên;
• Có điều kiện về sức khỏe, kinh tế, chỗ ở bảo đảm việc chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con nuôi;
• Có tư cách đạo đức tốt.
Những người sau đây không được nhận con nuôi:
• Đang bị hạn chế một số quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên;
• Đang chấp hành quyết định xử lý hành chính tại cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh;
• Đang chấp hành hình phạt tù;
• Chưa được xóa án tích về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của người khác; ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình; dụ dỗ, ép buộc hoặc chứa chấp người chưa thành niên vi phạm pháp luật; mua bán, đánh tráo, chiếm đoạt trẻ em.
Hệ quả của việc nuôi con nuôi
Căn cứ Điều 24 Luật nuôi con nuôi quy định hệ quả của việc nuôi con nuôi:
• Kể từ ngày giao nhận con nuôi, giữa cha mẹ nuôi và con nuôi có đầy đủ các quyền, nghĩa vụ của cha mẹ và con;
• Giữa con nuôi và các thành viên khác của gia đình cha mẹ nuôi cũng có các quyền, nghĩa vụ đối với nhau theo quy định của pháp luật.
• Theo yêu cầu của cha mẹ nuôi, cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định việc thay đổi họ, tên của con nuôi.
• Dân tộc của con nuôi là trẻ em bị bỏ rơi được xác định theo dân tộc của cha nuôi, mẹ nuôi.
• Trừ trường hợp giữa cha mẹ đẻ và cha mẹ nuôi có thỏa thuận khác, kể từ ngày giao nhận con nuôi, cha mẹ đẻ không còn quyền, nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dưỡng, cấp dưỡng, đại diện theo pháp luật, bồi thường thiệt hại, quản lý, định đoạt tài sản riêng đối với con đã cho làm con nuôi.
Pháp luật Việt Nam về chia thừa kế
Pháp luật chia thừa kế Việt Nam ưu tiên chiathừa kế theo di chúc. Căn cứ Điều 624 Bộ luật dân sự quy định di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Ngoài ra căn cứ Điều 649 Bộ luật dân sự còn có thừa kế theo pháp luật là thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật quy định.
Căn cứ Điều 650 Bộ luật dân sự 2015 thì thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:
• Không có di chúc;
• Di chúc không hợp pháp;
• Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;
• Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
Quyền hưởng thừa kế của cháu nuôi
Căn cứ theo Khoản 1 Điều 651 Bộ luật dân sự 2015 quy định người thừa kế theo pháp luật thì con nuôi thuộc hàng thừa kế thứ nhất của cha mẹ. Đối với hàng thừa kế thứ hai thì quy định là cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại. Do đó, cháu nuôi không thuộc hàng thừa kế thứ hai của ông bà.
Theo quy định tại Điều 652 Bộ Luật dân sự 2015 đối với thừa kế thế vị, trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống.
Do đó, trong trường hợp ông bà chết để lại tài sản cho cha mẹ nhưng cha mẹ cũng chết thì cháu nuôi có quyền hưởng thừa kế tài sản của ông bà.
 
4. Cháu ngoại có được chia tài sản khi ông bà không có di chúc?
Điểm a) Khoản 1 Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về những trường hợp thừa kế theo pháp luật như sau: 1. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây: a) Không có di chúc;
Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về người thừa kế theo pháp luật như sau:
1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.
3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
Bên cạnh đó, Điều 652 Bộ luật dân sự 2015 quy định về thừa kế thế vị như sau: Trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống.
Do mẹ bà đã mất trước bà ngoại bà nên bà được hưởng thừa kế thế vị phần di sản được chia theo hàng thừa kế thứ nhất của mẹ bà. Bà và người cậu được hưởng 2 phần di sản bằng nhau là giá trị của ½ di sản bà ngoại bà để lại.
 
5. Cháu có được nhận thừa kế của dì ruột không?
Dì ruột tôi lập gia đình có con và chồng nhưng họ bỏ đi rồi, bây giờ dì sống với tôi. Dì có hứa sẽ để lại tài sản cho tôi, vậy khi dì mất thì tôi có được nhận thừa kế không?
Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015 thì những người được nhận thừa kế được xác định dựa vào nội dung di chúc hoặc được chia thừa kế theo pháp luật.
* Trường hợp dì mất có để lại di chúc
Nếu di chúc hợp pháp (đảm bảo các điều kiện quy định tại Điều 630 Bộ luật dân sự 2015) thì việc chia di sản thừa kế sẽ thực hiện theo di chúc của dì. Do đó bạn có được nhận thừa kế hay không sẽ phụ thuộc vào nội dung di chúc của dì.
* Trường hợp không có di chúc hoặc có di chúc mà di chúc không hợp pháp
Theo Khoản 1 Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015 thì trường hợp không có di chúc hoặc di chúc không hợp pháp thì sẽ tiến hành chia thừa kế theo pháp luật.
Theo Điều 651 Bộ luật này thì những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
- Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
- Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
- Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
Theo đó, trường hợp dì bạn mất không để lại di chúc hoặc di chúc không hợp pháp thì di sản của dì sẽ được chia cho những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất. Nếu những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất, thứ 2 nêu trên không còn do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản thì bạn (hàng thừa kế thứ 3) được nhận di sản.
 
6. Cháu có được thừa kế di sản của cậu ruột không?
Thứ nhất, về vấn đề lập di chúc
Theo quy định tại Điều 625 Bộ luật dân sự 2015 về người lập di chúc:
Điều 625. Người lập di chúc
1. Người thành niên có đủ điều kiện theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 630 của Bộ luật này có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình.
2. Người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi được lập di chúc, nếu được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.
Di chúc được coi là hợp pháp phải đáp ứng các điều kiện sau:
- Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ hoặc cưỡng ép;
- Nội dung di chúc không trái pháp luật, đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của pháp luật.
Căn cứ vào những thông tin bạn cung cấp thì cậu của bạn không được minh mẫn, không nhận thức và làm chủ hành vi của mình; thì không đáp ứng các điều kiện để lập di chúc phù hợp với quy định của pháp luật. Do đó cậu của bạn không đáp ứng được điều kiện để lập di chúc.
Thứ hai, về vấn đề chia thừa kế theo pháp luật
Căn cứ theo quy định tại Bộ luật dân sự 2015 thì khi người để lại di sản chết không có di chúc, thì di sản thừa kế sẽ được chia theo pháp luật. Khi cậu bạn mất đi, thì di sản thừa kế của cậu bạn sẽ được chia theo pháp luật, chia theo thứ tự ưu tiên hàng thừa kế tại Điều 651 Bộ luật dân sự như sau:
“Điều 651. Người thừa kế theo pháp luật
1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.
3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.”.
Như vậy, thứ tự ưu tiên sẽ lần lượt, nếu những người ở hàng thừa kế thứ nhất không còn, thì mẹ bạn và dì bạn được hưởng di sản thừa kế theo hàng thừa kế thứ hai. Trường hợp nếu mẹ bạn và dì bạn từ chối nhận di sản thì các cháu ruột mới được hưởng di sản thừa kế của cậu bạn. Và về nguyên tắc chia thừa kế theo pháp luật thì di sản thừa kế sẽ được chia đều cho những người đồng thừa kế.
 
Luật sư Trần Minh Hùng chuyên gia tư vấn luật trên kênh HTV, VTV, THVL1, ANTV, SCTV1...
Chúng tôi là hãng luật tổng hợp nhiều đội ngũ luật sư giỏi, luật gia, thạc sỹ, chuyên viên, cộng tác viên có trình độ cao, năng lực chuyên môn cao, có kinh nghiệm, kiến thức hiểu biết rộng, kỹ năng tư vấn chuyên nghiệp, đặc biệt có trách nhiệm và đạo đức trong nghề nghiệp. Chúng tôi quan niệm Luật sư là nghề cao quý- cao quý vì nghề luật sư là nghề tìm công bằng và công lý cho xã hội. Luật sư bảo vệ cho những nạn nhân, tội phạm, và những người bị oan sai. Nghề luật sư là nghề rất nguy hiểm và khó khăn dù bào chữa, bảo vệ cho bất kỳ ai thì luật sư luôn gặp nguy hiểm vì sự thù hằn của bên đối lập. Do vậy để làm được luật sư thì phải có tâm, có đạo đức, có tài năng và phải đam mê nghề nghiệp, yêu nghề, chấp nhận có khăn, hy sinh và chấp nhận nguy hiểm. Nếu sợ nguy hiểm, sợ ảnh hưởng đến công việc, cuộc sống của mình và gia đình thì rất khó hành nghề luật sư đúng nghĩa. Niềm vui của luật sư là khi giải oan được cho thân chủ, giúp được cho thân chủ, đem lại công bằng, công lý cho thân chủ nhằm góp phần đem lại công bằng cho xã hội. 
 Luật sư Trần Minh Hùng Trưởng văn phòng Luật sư Gia Đình- Luật sư sáng lập luật sư Gia Đình có nhiều năm kinh nghiệm tranh tụng, tư vấn được rất nhiều hãng truyền thông tin tưởng với nhiều năm và thường xuyên cố vấn pháp lý, tư vấn pháp luật trên các Kênh truyền hình uy tín như:  Đài Truyền hình TPHCM (HTV), Đài truyền hình Việt Nam (VTV), Đài truyền hình Vĩnh Long, Truyền hình Công an ANTV, SCTV, THQH, Tư vấn luật trên Đài tiếng nói Việt Nam, Đài truyền hình cáp VTC, Đài VOV Giao Thông, Đài tiếng nói Việt Nam, Đài phát thanh Kiên Giang, Truyền hình Quốc Hội, Báo Pháp luật TPHCM, Báo tuổi trẻ đời sống, Báo đời sống và pháp luật, Báo Dân trí, Báo Vnxpress, Báo công an nhân dân và các hãng báo chí trên cả nước... là luật sư được Trường Đại học luật TP.HCM mời làm giám khảo cho nhiều cuộc thi Phiên tòa giả định cấp trường ĐHL, Cấp Quốc Gia, học thuật với trường Cảnh sát nhân dân, Nhiều trường đại học uy tín và chuyên gia pháp luật cho các hãng truyền thông uy tín. Là Luật sư  bào chữa, tư vấn cho nhiều vụ án đỉnh điểm, quan trọng nổi tiếng trên cả nước được báo chí đưa tin, người dân quan tâm như vụ đại án Ngân hàng Navibank liên quan Huyền Như và Viettinbank, Vụ cướp 35 tỷ Long Thành - Dầu giây, Chống thi hành công vụ mùa Covid, các vụ Giết Người, Hiếp dâm, Dâm ô, Lừa Đảo, gây thương tích, tham ô, cố ý làm trái... và các vụ án khác về dân sự, kinh tế, thừa kế, đất đai, lao động, hành chính, doanh nghiệp.… luôn mang lại niềm tin cho khách hàng cũng như sự đóng góp tích cực sự công bằng, đi tìm công lý không biết mệt mỏi cho xã hội của luật sư chúng tôi.
Chúng tôi cùng tư vấn luật và cố vấn pháp lý cho nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước rất lâu năm.
Trân trọng cảm ơn!.