1. Thu hồi đất là gì?

Thu hồi đất là việc Nhà nước ra quyết định hành chính để thu lại đất và quyền sử dụng đất đang có người sử dụng trong đó có những trường hợp nhất định theo quy định của pháp luật đất đai.

2. Các trường hợp bị thu hồi đất

Thu hồi đất được Luật đất đai 2013 chia ra các trường hợp khác nhau.

– Thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh.

– Thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

– Thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai.

Lưu ý: Việc thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai phải căn cứ vào văn bản, quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác định hành vi vi phạm pháp luật về đất đai. Đây cũng là trường hợp thu hồi đất không bàn đến vấn đề bồi thường.

– Thu hồi do hết thời hạn sử dụng, tự nguyện trả lại đất hoặc do có nguy cơ đe doạ tính mạng con người.

3. Trình tự, thủ tục thu hồi đất

3.1 Thủ tục thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, anh ninh; phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng

Bước 1: Thông báo thu hồi đất

– Trước khi có quyết định thu hồi đất, cơ quan nhà nước có thẩm quyền thông báo thu hồi cho người bị thu hồi. Đối với đất nông nghiệp là 90 ngày, đất phi nông nghiệp là 180 ngày.

– UBND cấp xã có trách nhiệm phối hợp với cơ quan, tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng, triển khai nội dung thông báo thu hồi đất bao gồm kế hoạch thu hồi đất, điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm.

– Thông báo thu hồi được gửi đến từng người có đất bị thu hồi, họp phổ biến đến người dân và thông báo trên phương tiện thông tin đài chúng, niêm yết tại trụ sở UBND cấp xã, địa điểm chung tại nơi có đất bị thu hồi.

– Người có đất thu hồi có trách nhiệm phối hợp với cơ quan, tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng trong quá trình điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm, xây dựng phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

Bước 2: Lập, thẩm định phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư

– Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng có trách nhiệm lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất thu hồi tổ chức lấy ý kiến về phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

– Cơ quan có thẩm quyền thẩm định phương án bồi thường hỗ trợ, tái định cư trước khi trình UBND cấp có thẩm quyền quyết định thu hồi đất.

Bước 3: Phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và ra quyết định thu hồi đất

3.2 Trường hợp thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai

Được quy định tại Điều 66 Nghị đinh 43/1014/NĐ-CP:

Bước 1: Người có thẩm quyền xử phạt lập biên bản xác định hành vi vi phạm để làm căn cứ quyết định thu hồi đất.

Biên bản xác định hành vi vi phạm làm căn cứ quyết định thu hồi đất:

Bước 2: Cơ quan tài nguyên và môi trường thẩm tra, xác minh thực địa (khi cần thiết), trình UBND cùng cấp quyết định thu hồi đất.

Bước 3: Thông báo việc thu hồi đất cho người sử dụng đất.

UBND cấp có thẩm quyền thông báo việc thu hồi đất cho người sử dụng đất và đăng trên trang thông tin điện tử của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện.

Bước 4: Cập nhật, chỉnh lý dữ liệu cơ sở dữ liệu đất đai, hồ sơ địa chính, thu hồi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất.

Cơ quan tài nguyên và môi trường có thẩm quyền thực hiện công việc trên.

Lưu ý: Đối với trường hợp người sử dụng đất không chấp hành việc nộp lại Giấy chứng nhận thì thông báo Giấy chứng nhận không còn giá trị pháp lý tới người sử dụng đất.

4. Thẩm quyền thu hồi đất

4.1 Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định thu hồi đất trong các trường hợp sau đây:

– Thu hồi đất đối với tổ chức, cơ sở tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, trừ trường hợp quy định tại điểm b khoản 2 Điều này;

– Thu hồi đất nông nghiệp thuộc quỹ đất công ích của xã, phường, thị trấn.

4.2 Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết định thu hồi đất trong các trường hợp sau đây:

– Thu hồi đất đối với hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư;

– Thu hồi đất ở của người Việt Nam định cư ở nước ngoài được sở hữu nhà ở tại Việt Nam.

Lưu ý: Trường hợp trong khu vực thu hồi đất có cả đối tượng quy định thì Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định thu hồi đất hoặc ủy quyền cho Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết định thu hồi đất.

5. Bồi thường khi thu hồi đất

– Người sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất nếu có đủ điều kiện được bồi thường.

– Việc bồi thường được thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, nếu không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi đất.

– Việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải bảo đảm dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, kịp thời và đúng quy định của pháp luật.

6. Các phương thức bồi thường

– Bồi thường bằng việc giao đất mới có cùng mục đích sử dụng với loại đất bị thu hồi

– Nếu không có đất để bồi thường thu bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất do UBND tỉnh quyết định tại thời điểm ra quyết định thu hồi đất.

– Bồi thường bằng nhà ở, đất ở tại khu tái định cư trong trường hợp thu hồi đất ở.