1. Tư vấn về quyền thừa kế của con trai, con gái
Hỏi: Luật sư cho tôi hỏi về quyền thừa kế của con trai và con gái như sau: Ông bác tôi chết cách đây ba năm, Vợ bác mất cuối năm 2005. Ông bà để lại một căn nhà nhưng không có di chúc. Ông bà có năm người con, hai trai, ba gái. Do đã có nhà ở riêng nên các con của ông bà đã thống nhất bán căn nhà đó. Khi bàn bạc để phân chia số tiền bán nhà thì phát sinh mâu thuẫn
Các anh con trai của ông bà cho rằng, các cô con gái đã đi lấy chồng thì phải hưởng theo nhà chồng nên số tiền bán nhà của ông bà sẽ chia làm ba phần. Mỗi anh con trai được hưởng một phần, phần còn lại chia cho 3 cô con gái. Ba người con gái của ông bà không đồng ý cách chia đó nên tìm mọi cách để không cho hai người anh bán căn nhà. quy định của pháp luật về việc này như thế nào? Mong luật sư tư vấn cho chúng tôi.
Trả lời: Theo như lời bạn trình bày thì, vợ chồng bác bạn đều đã mất và có để lại một căn nhà nhưng không có di chúc. Theo quy định của pháp luật thì nếu không có di chúc, di sản thừa kế sẽ được chia theo pháp luật (Điều 651Bộ luật dân sự 2015).
Điều 651 Bộ luật dân sự 2015 quy định về người thừa kế theo pháp luât, cụ thể:
Điều 651. Người thừa kế theo pháp luật
1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.
3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
Khi vợ chồng bác bạn qua đời mà không có di chúc thì người được quyền hưởng di sản là những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất, tức là “vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;” Chỉ khi hàng thừa kế thứ nhất không còn ai, không có quyền hưởng, bị truất quyền hay từ chối nhận di sản thì hàng thừa kế sau mới được hưởng. Với thông tin bạn cung cấp thì bác bạn có năm người con, nếu không còn ai khác thuộc hàng thừa kế thứ nhất thì năm người này được quyền hưởng di sản thừa kế do bố mẹ để lại.
Như vậy, những người thừa kế còn lại được xác định là năm người con gồm hai người con trai, ba người con gái. Và theo quy định của pháp luật “Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.” (khoản 2 Điều 651 BLDS 2015) nên mỗi người thừa kế, không phân biệt là nam hay nữ đều có quyền hưởng một phần di sản thừa kế ngang bằng với những người thừa kế khác. Trường hợp này những người con gái có thể khởi kiện ra tòa án để yêu cầu chia thừa kế do bố mẹ để lại.
 
2. Đã đi lấy chồng, con gái còn được quyền hưởng thừa kế không?
Hiện nay, pháp luật quy định có 02 hình thức hưởng thừa kế là theo di chúc hoặc theo pháp luật:
- Theo di chúc: Một người có thể lập di chúc trước khi họ qua đời để lại tài sản của mình cho người khác sau khi chết;
- Theo pháp luật: Nếu không có di chúc, di chúc không hợp pháp thì di sản sẽ được chia theo pháp luật.
Trong đó, quyền hưởng thừa kế của con gái đã đi lấy chồng được quy định cụ thể như sau:
Hưởng di sản theo di chúc
Theo Điều 626 Bộ luật Dân sự, người lập di chúc có quyền chỉ định người thừa kế, phân định phần di sản cho từng người thừa kế… Do đó, nếu người để di sản để di chúc phần tài sản của mình thì người con gái đã đi lấy chồng thì người này hoàn toàn được quyền hưởng di sản.
Hưởng di sản theo pháp luật
Trong trường hợp di chúc không hợp pháp, không có di chúc hoặc những người được hưởng di sản theo di chúc mà không có quyền hưởng hoặc từ chối thì di sản sẽ được chia theo pháp luật.
Lúc này, những người thừa kế sẽ được nhận di sản theo thứ tự:
- Hàng thừa kế thứ 1: Vợ, chồng, cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
- Hàng thừa kế thứ 2: Ông bà nội; ông bà ngoại; anh, chị, em ruột của người chết; cháu ruột gọi người chết là ông bà nội, ông bà ngoại;
- Hàng thừa kế thứ 3: Cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; chắt ruột gọi người chết là cụ nội, cụ ngoại; cháu ruột gọi người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột.
Đặc biệt, Điều 651 của Bộ luật Dân sự khẳng định:
Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau
Như vậy, con gái dù đã “xuất giá theo chồng” thì vẫn thuộc hàng thừa kế thứ nhất của cha mẹ - người để lại di sản thừa kế.
Do đó, nếu di sản được chia theo pháp luật thì dù đã lấy chồng hay chưa, người con gái vẫn được hưởng di sản thừa kế từ bố mẹ ngoại trừ nếu thuộc các trường hợp không được hưởng nêu trên.
Tóm lại, con gái đã lấy chồng vẫn có thể được hưởng thừa kế nếu được hưởng theo di chúc hoặc không thuộc một trong số các trường hợp bị cấm nhận thừa kế đã phân tích ở trên.
3. Nhiều con nhưng bố mẹ chỉ thừa kế cho 1 người
Nhà có 4 người con nhưng khi được các con gợi ý chia số đất rộng 1.000m2 cho các con mỗi người một ít thì bố mẹ từ chối mà nói sẽ dành cho em út. Các con cho rằng như vậy cả tình và lý đều không đúng. Vậy trường hợp này pháp luật qui định thế nào?
Hỏi: Gia đình tôi có 4 anh em, trong đó người em út bị liệt hai chân đang ở với bố mẹ trên mảnh đất khoảng gần 1.000m2. Vừa qua, 3 anh em tôi bàn với bố mẹ chia cho mỗi người một ít đất, nhưng bố mẹ tôi tuyên bố rằng sẽ để lại mảnh đất đó cho người em út. Theo tôi được biết, 4 con đều được hưởng thừa kế như nhau, vì thế bố mẹ không thể quyết định cho riêng một người được.
Trả lời: Mảnh đất và nhà ở như chị nói trên là tài sản thuộc quyền sở hữu của bố mẹ chị. Do vậy, họ có đầy đủ quyền năng của chủ sở hữu, trong đó có quyền định đoạt tài sản. Điều 195 Bộ luật Dân sự quy định: “Quyền định đoạt là quyền chuyển giao quyền sở hữu tài sản hoặc từ bỏ quyền sở hữu đó”. Vì vậy, việc cho ai sử dụng mảnh đất và nhà ở là quyền của bố và mẹ chị.
Theo quy định của pháp luật thừa kế hiện hành, trường hợp bố mẹ chị mất không để lại di chúc hoặc có di chúc nhưng không hợp pháp,... thì di sản sẽ được phân chia theo pháp luật. Khi đó 4 anh em chị sẽ được hưởng quyền thừa kế ngang nhau.
Tuy nhiên, Bộ luật Dân sự cũng quy định “cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình” (Điều 631) nên bố và mẹ chị có thể lập di chúc để lại quyền sử dụng mảnh đất và nhà ở cho riêng một người.
Chị cũng cần chú ý là di chúc chung của bố mẹ chị phải được lập hợp pháp và chỉ có hiệu lực từ thời điểm người sau cùng chết hoặc tại thời điểm bố, mẹ chị cùng chết. Nếu bố và mẹ chị lập hai di chúc riêng rẽ, mỗi di chúc chỉ định đoạt 1/2 khối tài sản thuộc quyền sở hữu của người đó thì mỗi di chúc chỉ có hiệu lực từ thời điểm người để lại di chúc đó chết. Phần tài sản được định đoạt trong di chúc đó sẽ được chia cho người được hưởng di sản theo di chúc, phần còn lại vẫn do bố (hoặc mẹ) – người đang còn sống quản lý.
Theo quy định tại Điều 633, “thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết”, hiện tại, bố mẹ chị còn sống nên không ai có quyền hưởng di sản cũng như không có quyền can thiệp vào quyền định đoạt tài sản của ông bà.
4. Có thực hiện được di chúc chung khi 1 người còn sống?
Câu hỏi 1:
Ngay từ khi còn sống bố mẹ em đã viết di chúc chung và đã được công chứng. Trong di chúc ghi rõ bố mẹ để lại cho các con bao nhiêu và mỗi người được bao nhiêu phần. Di chúc có hiệu lực khi cả 2 bố mẹ mất. Nhưng này bố em đã mất còn mẹ em thì cũng đã già yêu nên muốn thực hiện luôn di chúc của 2 người. Khi hỏi cán bộ tư pháp huyện về việc thực hiện di chúc thì họ bảo là không thực hiện được khi mẹ em chưa mất. Vậy cho em hỏi liệu nhà em có thực hiện được di chúc không ? và nếu không thực hiện được khi mẹ em còn sống thì có cách nào để thực hiện được không ạ ?
Vấn đề bạn hỏi, chúng tôi trả lời như sau:
Điều 664 Bộ luật dân sự quy định : Sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc chung của vợ, chồng
1. Vợ, chồng có thể sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc chung bất cứ lúc nào.
2. Khi vợ hoặc chồng muốn sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc chung thì phải được sự đồng ý của người kia; nếu một người đã chết thì người kia chỉ có thể sửa đổi, bổ sung di chúc liên quan đến phần tài sản của mình.
Điều 668: Hiệu lực pháp luật của di chúc chung của vợ, chồng
Di chúc chung của vợ, chồng có hiệu lực từ thời điểm người sau cùng chết hoặc tại thời điểm vợ, chồng cùng chết.
Như vậy, khi mẹ bạn còn sống thì không thể thực hiện luôn di chúc.
Để thực hiện việc chia đất luôn thì mẹ bạn có thể sửa đổi di chúc phần liên quan đến tài sản của mình với nội dung mẹ bạn sẽ không định đoạt phần tài sản của mình trong di chúc nữa. Sau đó mẹ bạn sẽ định đoạt phần tài sản của minh theo hình thức: chuyển nhượng, tặng cho.
Khi đó, phần tài sản của bố bạn sẽ được phân chia theo di chúc, còn phần tại sản của mẹ bạn sẽ được thực hiện theo hình thức mà mẹ bạn lựa chọn như đã nêu ở trên.
Tuy nhiên, do ý nguyện của mẹ bạn cũng không có gì thay đổi so với nội dung của di chúc nên để tránh phải thực hiện nhiều thủ tục thì không nên sửa đổi di chúc. Sau khi mẹ bạn mất thì tài sản của bố mẹ bạn sẽ được chia theo di chúc (nếu di chúc hợp pháp) Vấn đề bạn hỏi, chúng tôi trả lời như sau:
Điều 664 Bộ luật dân sự quy định : Sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc chung của vợ, chồng
1. Vợ, chồng có thể sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc chung bất cứ lúc nào.
2. Khi vợ hoặc chồng muốn sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc chung thì phải được sự đồng ý của người kia; nếu một người đã chết thì người kia chỉ có thể sửa đổi, bổ sung di chúc liên quan đến phần tài sản của mình.
Điều 668: Hiệu lực pháp luật của di chúc chung của vợ, chồng
Di chúc chung của vợ, chồng có hiệu lực từ thời điểm người sau cùng chết hoặc tại thời điểm vợ, chồng cùng chết.
Như vậy, khi mẹ bạn còn sống thì không thể thực hiện luôn di chúc.
Để thực hiện việc chia đất luôn thì mẹ bạn có thể sửa đổi di chúc phần liên quan đến tài sản của mình với nội dung mẹ bạn sẽ không định đoạt phần tài sản của mình trong di chúc nữa. Sau đó mẹ bạn sẽ định đoạt phần tài sản của minh theo hình thức: chuyển nhượng, tặng cho.
Khi đó, phần tài sản của bố bạn sẽ được phân chia theo di chúc, còn phần tại sản của mẹ bạn sẽ được thực hiện theo hình thức mà mẹ bạn lựa chọn như đã nêu ở trên.
Tuy nhiên, do ý nguyện của mẹ bạn cũng không có gì thay đổi so với nội dung của di chúc nên để tránh phải thực hiện nhiều thủ tục thì không nên sửa đổi di chúc. Sau khi mẹ bạn mất thì tài sản của bố mẹ bạn sẽ được chia theo di chúc (nếu di chúc hợp pháp)
 
Luật sư Trần Minh Hùng chuyên gia tư vấn luật trên kênh HTV, VTV, THVL1, ANTV, SCTV1...
Chúng tôi là hãng luật tổng hợp nhiều đội ngũ luật sư giỏi, luật gia, thạc sỹ, chuyên viên, cộng tác viên có trình độ cao, năng lực chuyên môn cao, có kinh nghiệm, kiến thức hiểu biết rộng, kỹ năng tư vấn chuyên nghiệp, đặc biệt có trách nhiệm và đạo đức trong nghề nghiệp. Chúng tôi quan niệm Luật sư là nghề cao quý- cao quý vì nghề luật sư là nghề tìm công bằng và công lý cho xã hội. Luật sư bảo vệ cho những nạn nhân, tội phạm, và những người bị oan sai. Nghề luật sư là nghề rất nguy hiểm và khó khăn dù bào chữa, bảo vệ cho bất kỳ ai thì luật sư luôn gặp nguy hiểm vì sự thù hằn của bên đối lập. Do vậy để làm được luật sư thì phải có tâm, có đạo đức, có tài năng và phải đam mê nghề nghiệp, yêu nghề, chấp nhận có khăn, hy sinh và chấp nhận nguy hiểm. Nếu sợ nguy hiểm, sợ ảnh hưởng đến công việc, cuộc sống của mình và gia đình thì rất khó hành nghề luật sư đúng nghĩa. Niềm vui của luật sư là khi giải oan được cho thân chủ, giúp được cho thân chủ, đem lại công bằng, công lý cho thân chủ nhằm góp phần đem lại công bằng cho xã hội. 
 Luật sư Trần Minh Hùng Trưởng văn phòng Luật sư Gia Đình- Luật sư sáng lập luật sư Gia Đình có nhiều năm kinh nghiệm tranh tụng, tư vấn được rất nhiều hãng truyền thông tin tưởng với nhiều năm và thường xuyên cố vấn pháp lý, tư vấn pháp luật trên các Kênh truyền hình uy tín như:  Đài Truyền hình TPHCM (HTV), Đài truyền hình Việt Nam (VTV), Đài truyền hình Vĩnh Long, Truyền hình Công an ANTV, SCTV, THQH, Tư vấn luật trên Đài tiếng nói Việt Nam, Đài truyền hình cáp VTC, Đài VOV Giao Thông, Đài tiếng nói Việt Nam, Đài phát thanh Kiên Giang, Truyền hình Quốc Hội, Báo Pháp luật TPHCM, Báo tuổi trẻ đời sống, Báo đời sống và pháp luật, Báo Dân trí, Báo Vnxpress, Báo công an nhân dân và các hãng báo chí trên cả nước... là luật sư được Trường Đại học luật TP.HCM mời làm giám khảo cho nhiều cuộc thi Phiên tòa giả định cấp trường ĐHL, Cấp Quốc Gia, học thuật với trường Cảnh sát nhân dân, Nhiều trường đại học uy tín và chuyên gia pháp luật cho các hãng truyền thông uy tín. Là Luật sư  bào chữa, tư vấn cho nhiều vụ án đỉnh điểm, quan trọng nổi tiếng trên cả nước được báo chí đưa tin, người dân quan tâm như vụ đại án Ngân hàng Navibank liên quan Huyền Như và Viettinbank, Vụ cướp 35 tỷ Long Thành - Dầu giây, Chống thi hành công vụ mùa Covid, các vụ Giết Người, Hiếp dâm, Dâm ô, Lừa Đảo, gây thương tích, tham ô, cố ý làm trái... và các vụ án khác về dân sự, kinh tế, thừa kế, đất đai, lao động, hành chính, doanh nghiệp.… luôn mang lại niềm tin cho khách hàng cũng như sự đóng góp tích cực sự công bằng, đi tìm công lý không biết mệt mỏi cho xã hội của luật sư chúng tôi.
Chúng tôi cùng tư vấn luật và cố vấn pháp lý cho nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước rất lâu năm.
Trân trọng cảm ơn.
ĐOÀN LUẬT SƯ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
VPLS GIA ĐÌNH (Luật sư Thành Phố)
Trụ sở: 402A Nguyễn Văn Luông, P.12, Q.6, Tp.HCM (Bên cạnh Công chứng số 7)
5/1 Nguyễn Du, Biên Hòa, Đồng Nai (đối diện tòa án Biên Hòa)
68/147 Trần Quang Khải, Tân Định, quận 1, TP.HCM
Điện thoại: 028-38779958; Fax: 08-38779958
Luật sư Trần Minh Hùng: 0972 238006
Email: luatsuthanhpho@gmail.com
http://www.luatsugiadinh.net. vn
http://www.luatsuthanhpho.com